Foto Henry Co

Hoe effectief is de Europese aanpak tegen (micro)plastics?

Foto Henry Co

Begin dit jaar gaf de Europese Commissie een voorzet om de gigantische hoeveelheden plastic afval aan te pakken. Na de zomervakantie doet nu ook het Europees Parlement een duit in het zakje. Vorige week keurde het een reeks aanbevelingen goed in een rapport, onder leiding van Europarlementslid Mark Demesmaeker. Zijn de voorstellen Good, Bad or Ugly? Een overzicht.

Forse eisen in strijd tegen microplastics

Sinds kort is duidelijk dat kleine plastic deeltjes in het milieu een groot probleem vormen. Het Europees Parlement stelt daarom een reeks terechte maatregelen voor. Ten eerste wil men ‘oxo-degradeerbare plastics’ verbieden tegen 2020. Dat zijn stukjes plastic die via contact met zuurstof oplossen in kleine korrels, maar helemaal niet verdwijnen in het milieu en de oceanen.

De parlementsleden willen ook een verbod op microplastics in cosmetica, persoonlijke verzorgingsproducten, reinigingsmiddelen en schoonmaakproducten. Dat gaat verder dan wat de Europese Commissie voorstelt, en veel verder dan het initiatief van federaal minister voor Leefmilieu Marghem. Zij kwam niet verder dan een vrijwillig akkoord met de Belgisch-Luxemburgse cosmeticafederatie DETIC.

Bond Beter Leefmilieu heeft daar begin dit jaar uitvoerig kritiek op geleverd, en ziet haar mening weerspiegeld in het rapport van het Parlement, dat een veel breder toepassingsgebied en een sterkere aanpak voorstelt. Slechts 2% van de microplastics is afkomstig van cosmeticaproducten. Daarom vraagt het Parlement ook minimumeisen voor textiel, rubberen banden en meer.

Bovendien zorgt een sterke Europese aanpak voor standaardisering en een eerlijk speelveld. Hiermee kunnen we snel stappen vooruit zetten. Dit staat in fel contrast met het mak beleid van onze Belgische minister.

Bioplastic: geen silver bullet

Het voorbije jaar werd bioplastic vaak naar voren geschoven als mogelijk alternatief voor plastic op basis van fossiele grondstoffen. Maar ook dit materiaal heeft een schaduwzijde. Voor de meest courante toepassingen biedt het geen valabele oplossing voor het materialenprobleem. Enkel voor nicheproducten kan bioplastic een rol van betekenis spelen.

Het Parlement is zich hiervan bewust, en vraagt dat de Commissie duidelijke bijkomende normen, geharmoniseerde regels en definities vaststelt voor biogebaseerde inhoud, biologische afbreekbaarheid en composteerbaarheid om de bestaande misvattingen en misverstanden tegen te gaan, en de consumenten duidelijke informatie te verstrekken.

Kortom, we moeten goed uitkijken of bepaalde bioplastics geen significant negatieve impact hebben op het milieu, recyclagemogelijkheden en landgebruik, en niet in concurrentie treden met voedselgewassen. Maar het belangrijkst van al is dat ze geen excuus mogen vormen om wegwerpproducten te blijven gebruiken. Herbruikbare producten genieten in het algemeen de voorkeur.

Alle verpakkingsplastic recycleerbaar of herbruikbaar tegen 2030

Dat is de doelstelling die het Parlement voor ogen heeft. Klinkt goed op het eerste zicht, maar eigenlijk is het half werk. Niets garandeert dat de verpakkingen effectief hergebruikt en gerecycleerd worden. Als herbruikbare verpakkingen toch gestort of verbrand worden, is de milieu-impact en het materialenverlies doorgaans groter.

Daarnaast is het doelwit 2030 niet erg ambitieus, en ongetwijfeld het gevolg van een Europees compromis. In Vlaanderen stelt de industrie zelf voor om ervoor te zorgen dat alle verpakkingen die op de markt worden gebracht, herbruikbaar, recycleerbaar, composteerbaar of biodegradeerbaar zijn tegen 2025.

Dat is ook letterlijk wat Coca-Cola in haar plan 'Dit is vooruit' voorstelt, en wat in het Verpakkingsplan van Schauvliege is beland. Schauvliege stelde dit weliswaar voor met de hete adem van statiegeld in de nek, maar het is duidelijk dat de producenten voor een groot stuk het beleid, het tempo en de reikwijdte van de doelstellingen bepalen.

Een markt voor gerecycleerd plastic creëren

Het Parlement wil zo snel mogelijk een markt voor recyclaat, want daar is vandaag nog steeds een gebrek aan. Daarom vraagt het Parlement aan de Commissie om bedrijven te verplichten om in een aantal voor de hand liggende producten een minimumhoeveelheid gerecycleerd materiaal (de zogenaamde recycled content) te gebruiken.

Jammer genoeg geeft het zelf geen concrete becijferde aanzet, maar dit zal in de toekomst  wellicht door de Commissie bestudeerd worden. In Vlaanderen zijn de producenten zelf bereid om het gerecycleerd materiaal op te trekken naar 50% tegen 2025 voor flessen, zoals opgenomen in het Verpakkingsplan van Schauvliege, maar wij denken dat 80% mogelijk moet zijn.

Parlement op de rem voor Europese plastic taks

Er zit een valse noot verborgen in het rapport van het Parlement. Eerder dit jaar stelde de Europese Commissie voor om een nationale bijdrage te vragen van de Europese lidstaten op basis van het aandeel niet-gerecycleerd verpakkingsafval. Het Parlement schiet het voorstel af: fiscaal beleid zou tot de bevoegdheden van de lidstaat behoren.

De Commissie deed haar voorstel in de eerste plaats om de financiële impact van de Brexit te compenseren, maar daarom moeten we het niet meteen uitsluiten. Zo’n heffing kan helpen op voorwaarde dat de heffing voldoende hoog is om gerecycleerd plastic te laten concurreren met nieuwe plastics. Zoniet is het gewoon een 'cost of doing business' voor bedrijven, en doen ze voort zoals voorheen.

Ook deze taks is geen silver bullet. Toch kan ze, samen met een toename van gerecycleerd materiaal en sterke maatregelen rond preventie - waar het Parlement opmerkelijk meer op inzet dan de Commissie -, bijdragen om de enorme hoeveelheden (verbrand en gestort) verpakkingsafval te reduceren. Volgens Bond Beter Leefmilieu is het kortzichtig om deze optie nu al uit te sluiten.

Plastics

Meer over Plastics