Een wereldbol gemaakt uit wegwerpplastic drijft in Amsterdam als protest tegen het afvalprobleem.

CC FaceMePLS

Een transitieagenda voor plastics in Vlaanderen: no time to lose!

Een wereldbol gemaakt uit wegwerpplastic drijft in Amsterdam als protest tegen het afvalprobleem.

CC FaceMePLS

Dit najaar lanceert de Ovam een gloednieuw actieplan kunststoffen. De eerste horde is reeds genomen: de publieke consultatie is op 1 oktober beëindigd. Na het openbaar onderzoek belandt het plan op het bureau van de nieuwe regering. We geven kersvers minister Zuhal Demir enkele suggesties mee om het plan naar een hoger plan te tillen.

Waarom een actieplan kunststoffen?

Waarom komt Ovam nu eigenlijk met een plan rond kunststoffen (of plastics)? De aanzet komt zoals wel vaker uit de Europese Unie. Tijdens de vorige EU-legislatuur heeft de Europese Commissie een actieplan met maatregelen uitgewerkt voor de circulaire economie. Kunststoffen waren daarin een prioriteit. 

De Commissie stelde vervolgens een ‘plastic strategy’ op in 2018, liet uitgebreid onderzoek doen naar de switch naar een circulaire economie voor plastics en maakte werk van de intussen erg bekende richtlijn rond ‘single use plastics’ of wegwerpplastics. Heel terecht wou Ovam inspelen op deze evolutie. 

Ovam voerde in 2017 een analyse uit over de knelpunten van de kunststofketen. Het deed ook studiewerk naar product(groep)en waarin kunststofrecyclaat in verwerkt kan worden. Belangrijk, want dat is een uitdaging die nog onvoldoende wordt aangepakt. Toch zijn er heel wat oplossingen mogelijk, in het bijzonder rond ecodesign, zoals VITO en Ökopol hebben aangetoond voor ECOS.

Om de diverse problemen, uitdagingen en ook oplossingen beter in kaart te brengen, brengt Ovam de lopende en toekomstige beleidsacties nu samen in een actieplan. Dat moet een beter overzicht bieden, en de opvolging en coherentie in het beleid versterken. Zo kan men sneller bijsturen indien nodig. Een goeie zaak dus, maar is het ook een goed plan?

Het plan in vogelvlucht

Op het eerste zicht ziet het er goed uit: de acties worden opgehangen aan de volgende vijf krachtlijnen: 1) Minder en efficiënt gebruikmaken van kunststoffen; 2) Een duurzame recyclagemarkt creëren voor kunststoffen; 3) Kunststofrecyclaat als volwaardige grondstof zien; 4) Inzetten op kennis- en datavergaring; 5) Overheden die het goede voorbeeld tonen via een circulair aankoopbeleid.

Dat zit snor, maar we maken toch een aantal bedenkingen bij de opzet van het plan. Het is immers enkel bindend voor overheidsdiensten. Bovendien zijn de meeste van de 33 acties reeds lopende, en is er geen sprake van bijkomende budgetten voor bepaalde acties. Nieuwe ambities of een doelgerichte aanpak ontbreken. Erger nog: er is geen sprake van een transitiegerichte aanpak.

Kort samengevat: wat we hier hebben is niet meer dan een opsomming van bestaand beleid, vrijwillige acties door de sector en Europees beleid dat moet worden omgezet (denk aan de richtlijn wegwerpplastics). De oplijsting is bovendien erg summier en bevat meestal weinig informatie voor de beloofde monitoring. Dat kan beter.

Ook ontbreken enkele cruciale acties. We denken in het bijzonder aan de koppeling tussen de acties in dit plan en het kader voor een klimaattransitie van de industrie, dat er overigens nog steeds niet is. Dat wordt een absolute en dringende prioriteit voor de nieuwe regering en kersvers minister Demir.

Goed of slecht?

Wat wij ervan vinden? Dat lees je uitgebreid in onze input bij de publieke consultatie en in het advies in de schoot van de Minaraad. We zijn blij dat de administratie duidelijkheid wil scheppen in het nogal ingewikkelde kluwen van maatregelen die betrekking hebben op de kunststofketen. Die overspant talloze product(categorieën), sectoren, verwerkers, gebruikers en producenten: geen sinecure.

Maar het kan veel beter en dat moet de nieuwe regering ook inzien. Er is brede consensus, ook bij de bedrijven, dat de tijd rijp is voor een strategische transitieagenda (of industrieel transitiekader, zo je wil) voor kunststoffen. Nederland deed het ons al voor met zijn transitieagenda kunststoffen. Het brengt focus, streeft duidelijke doelstellingen na en zorgt voor transparantie en samenwerking.

In dat opzicht kan dit actieplan een springplank vormen voor zo’n agenda. We kunnen zo allerlei zaken scherp stellen, zoals de rol van innovatie, een meer geïntegreerde ketenaanpak en concrete actie. Zoiets opstellen kost ongetwijfeld tijd, maar op het eind van de rit loont het dubbel en dik. No time to lose!

Plastics

Meer over Plastics