Het grotere plaatje achter de Ineos-discussie: hoe zit het met plastic in Europa?

‘Plastiekfabriek’ Ineos wil uitbreiden in het Antwerpse havengebied, en daarvoor moet 55 hectare aan bos wijken. Vergunningen voor zijn nieuwe installaties heeft het bedrijf nog niet, wat die betekenen voor het klimaat weet ook niemand. Daarom tekenden wij samen met een resem andere organisaties bezwaar aan. Maar hoe zit het met het ruimere verhaal? Wat zijn de feiten over de plasticproductie in Europa? En hoe krijgen we de zware industrie klaar voor een klimaatneutraal 2050? Een antwoord in vijf vragen.

1. Waarvoor dient de Europese plasticproductie?

Voor windmolens en auto’s, klinkt het vaak. Dat klopt, voor een deel dan toch: de meeste plastics (40%) zijn (wegwerp)verpakkingen. Die veroorzaken 60% van alle plastic afval. Dat kunnen we flink reduceren, met minder zwerfvuil en afvalverbranding tot gevolg.

Vijf types plastics maken de dienst uit in Europa: PE, PP, (E)PS, PVC en PET. Ineos, Borealis (en nog een aantal andere bedrijven in Antwerpen) richten zich op nieuwe, bijkomende productie van PE en PP. Nog meer plastic voor verpakkingen, zoals deze grafiek toont:

2. Wat is de klimaatimpact van de Europese plasticproductie?

In Europa produceren we ongeveer 64 miljoen ton nieuwe plastics per jaar, en slechts 4 miljoen ton gerecycleerd materiaal. We sturen weliswaar 9 miljoen ton plastic naar recyclage, maar door recyclageverliezen levert dit maar 4 miljoen ton aan product op.

De productie en verwerking van 1 ton plastic veroorzaakt gemiddeld 5 ton CO2. 2,3 ton daarvan is afkomstig van raffinage, het kraakproces en polymerisatie. 2,7 ton wordt uitgestoten in de afvalfase (door verbranding). Bij gerecycleerd plastic is dat 0,5 ton CO2.

3. Hoeveel plastic willen ze in Antwerpen produceren?

De fabrieken Ineos en Borealis gaan elk jaarlijks 750.000 ton PP maken. Ineos voegt daar nog 1,25 miljoen PE aan toe. Reken maar uit: maal 5 ton CO2 per ton plastic betekent dat een uitstoot van 10 miljoen ton CO2 per jaar. En dat terwijl Vlaanderen klimaatneutraal moet zijn tegen 2050. Daarom onze vraag: past die productie wel in het plan dat dat moet realiseren? En hoe dan?

4. Gaat die Europese plasticproductie niet klimaatvriendelijker worden? 

Zelfs als we rekenen op energie zonder CO2-uitstoot en efficiënter brandstofgebruik om plastic te produceren, blijft de totale uitstoot van deze sector stijgen tot 2050 volgens de modellen. De oorzaak is de verwachte toegenomen verbranding van plastics. Want zoals we hierboven zagen: gerecycleerd plastic is nog steeds maar een beperkt deeltje van het totaal.

Er zijn een paar opties om uitstoot te vermijden bij de productie van plastic, zoals meer efficiëntie bij de energie en gebruikte brandstoffen of het opvangen van CO2 die vrijkomt bij raffinage, kraken en verbranding. Maar voor een effectief klimaatbeleid volstaan al deze aanpassingen niet. 

Als verdediging op de regen aan bezwaarschriften stelt Hans Casier, de Belgische topman van Ineos, dat het bedrijf innovatieve oplossingen biedt die ook het milieu ten goede komen. Hoe precies zij het beter gaan doen dan die 5 ton CO2-uitstoot per ton plastic, is onduidelijk. Hoe zij gaan bijdragen aan een klimaatneutraal Vlaanderen voor 2050 al helemaal. 

5. Hoe realiseren we dat dan wel? 

Om plastics klimaatvriendelijk te krijgen, heb je een shift nodig op vlak van grondstoffen (naar duurzame biomassa), productiemethoden (bijvoorbeeld elektrificatie), gebruik (circulaire businessmodellen) en na het gebruik recyclage of, nog beter, hergebruik. En dat allemaal tegelijk. Volledige systeeminnovatie dus. 

En hier knelt het schoentje: voor zo’n switch heb je een beleidskader nodig dat geloofwaardige en duidelijke signalen geeft aan de industrie. Dit ontbreekt vandaag. Vanuit Europa komen sterke signalen voor een klimaatneutrale industrie voor 2050. Niet zo in Vlaanderen, dat zelfs actief weerstand biedt. Er is nog steeds geen industrieel transitiekader voor de industrie. Nochtans zijn investeringen in de Antwerpse haven broodnodig voor klimaattransitie. Afhankelijk van de keuzes loopt investeringsnood op tot 3 à 4 miljard euro per jaar (in heel Europa). Deze nieuwe, circulaire economie kan ons honderden, zelfs duizenden nieuwe jobs opleveren. 

Kortom, we wachten op echte garanties van Ineos dat hun fabrieken bijdragen aan een klimaatvriendelijke toekomst. En nog meer kijken we uit naar het Vlaamse beleidsplan dat duidelijk een pad uitstippelt naar die toekomst, zodat de hele industrie weet waar ze aan toe is, en welke keuzes en investeringen te maken. Dit is geen debat voor of tegen de industrie, maar over de toekomst van onze industrie en economie. 

Plastics Zware industrie

Meer over Plastics, Zware industrie