Het rapport van Climate Action Network Europe (CAN-E) en het Europees Milieubureau (EEB).

Europese milieubeweging tekent pad uit naar klimaatneutraliteit in 2040

Het rapport van Climate Action Network Europe (CAN-E) en het Europees Milieubureau (EEB).

De Europese milieukoepels Climate Action Network Europe (CAN-E) en het Europees Milieubureau (EEB) lanceerden op 30 juni een energiescenario gebaseerd op 100% hernieuwbare energie dat toelaat om de opwarming van de aarde onder 1,5°C te houden. De studie toont aan dat klimaatneutraliteit tegen 2040 haalbaar is, maar liefst tien jaar eerder dan wat de Europese Commissie nu vooropstelt. Deze analyse zal niet enkel druk zetten om de Europese 2030 klimaatdoelstellingen aan te scherpen, maar ook om de energie-infrastructuurplanning (TYNDP) in lijn te krijgen met de doelstellingen van het Parijs-akkoord. 

De Europese milieufederaties kozen voor een open en transparante aanpak voor hun modellering. Op basis van meer dan 60 beschikbare studies en de input van meer dan 150 experts uit industrie, wetenschappelijke wereld en middenveld werkten ze een scenario uit dat niet alleen wetenschappelijk onderbouwd is, maar ook een groot maatschappelijk draagvlak heeft. Het PAC-scenario biedt een haalbare oplossing, hoofdzakelijk op basis van bewezen technologieën. Het is ook het eerste model dat volledig in lijn ligt met de doelstellingen van het Parijs-akkoord. Om daar te geraken, is het cruciaal dat de doelstellingen tegen 2030 fors opgekrikt worden: niet naar 50 tot 55 procent zoals de Europese Commissie voorstelt, maar tot 65 procent reductie van broeikasgassen ten opzichte van 1990.

Vijf kernpijlers

Het Paris Agreement Compatible (PAC)-scenario stelt vijf kernpijlers voorop. Eerst en vooral moeten we maximaal inzetten op energiebesparing, zowel door alle gebouwen versneld diepgaand te renoveren als industriële processen te moderniseren en te kiezen voor energiezuinig transport. Dat moet leiden tot een halvering van de Europese energievraag tegen 2050. Eigen productie van hernieuwbare energie uit zon en wind moet verdrievoudigen tegen 2030. Dit leidt tot een aandeel van 50 procent hernieuwbare energie in het finaal energiegebruik tegen 2030 en 100 procent tegen 2040. 

Het scenario kiest resoluut voor elektrificatie van industriële processen, verwarming en transport met hernieuwbare elektriciteit. Warmtepompen en elektrische voertuigen domineren in de gebouwen- en transportsector tegen 2030. Die elektrificatie moet gepaard gaan met een snelle uitfasering van fossiele brandstoffen: steenkool wordt eruit gewipt tegen 2030, aardgas tegen 2035 en olieproducten tegen 2040. Ook het gros van de kerncentrales sluiten tegen 2040. 

Er blijft een beperkte rol over voor niet-fossiele gassen in het model, in hoofdzaak op basis van waterstof. Deze synthetische gassen en vloeistoffen geproduceerd via elektrolyse zijn essentieel om industrie en luchtvaart te decarboniseren. Daarnaast is er een klein en dalend volume aan duurzaam biogas en biomethaan in het scenario. Opvallend is dat het scenario aantoont dat Europa kan voldoen aan zijn eigen waterstofbehoefte, hoewel de deur niet gesloten blijft voor import. Mocht die import toch nodig blijken, is het wel cruciaal om sterke en afdwingbare duurzaamheidscriteria in te voeren. 

Vijf sectoren

Het PAC-scenario zet ook de aparte paden uit voor de vijf belangrijkste sectoren: industrie, woningen, tertiaire gebouwen, landbouw en transport. Enkele in het oog springende conclusies:

Industrie moet de omslag maken naar circulaire productie om het materiaalgebruik drastisch te reduceren. Meer dan 60 procent van het finaal energiegebruik wordt ingevuld door elektriciteit. Omdat koolstofafvang en opslag (CCS) of hergebruik (CCU) zich nog niet bewezen hebben op vlak van klimaatvoordelen en technische haalbaarheid op grote schaal, is deze piste niet meegenomen in het model. Het energiegebruik voor woningen neemt een enorme duik van maar liefst 77 procent. Verwarming verschuift van fossiele brandstoffen naar warmtenetten en warmtepompen. Gebruik van gas is verwaarloosbaar. 

Tertiaire gebouwen tonen eenzelfde trend met een daling van 54 procent in het energiegebruik. Gebouwautomatisatie en digitalisatie spelen hier een grotere rol. Het energiegebruik in de landbouwsector daalt met 63 procent door ingrepen in het gebouwenbestand, maar ook efficiëntere landbouwmachines. Landbouwers vullen 41 procent van hun energiegebruik in via duurzame biobrandstoffen en biogas uit eigen productie. In de transportsector verschuiven personenwagens van fossiel naar elektrisch, net als korte afstandsvrachtvervoer. Voor zwaar transport over langere afstanden kan waterstof dienen. Een zelfde opsplitsing voor scheepvaart dat op korte afstanden elektrisch kan, en op langere afstanden zal varen op waterstof of ammoniak. Luchtvaart zal gebruik maken van synthetische brandstoffen en een beperkte hoeveelheid tweede generatie biobrandstoffen. Pas na 2040 kan elektrisch vliegen doorbreken.  

Druk op infrastructuurplanners

De milieubeweging wil met dit scenario niet enkel druk zetten op de Europese Commissie om haar doelstellingen omhoog te trekken tegen 2030. Ze wil vooral dat de planning van de Europese gas- en elektriciteitsinfrastructuur eindelijk afgestemd is op het Parijs-akkoord. Om de twee jaar werken de Europese transmissienetbeheerders voor elektriciteit (ENTSO-E, waar ook Elia lid van is) en die voor gas (ENTSO-G, waar Fluxys deel van uitmaakt) tienjarenplannen uit (TYNDP). Dat is nodig om de energiebevoorradingszekerheid te garanderen. Maar die plannen zijn nu nog niet klimaatproof. Erger nog: veel van de geplande gaspijpleidingen zijn helemaal niet nodig en dreigen ons nog voor decennia vast te klikken in een fossiel model. 

Zo onthulde de organisatie Global Witness de grote belangenconflicten bij de aanleg van de Europese gasinfrastructuur. Eerder dan de Europese Commissie, is het ENTSOG dat het Europese gasbeleid bepaalt. Deze netwerkbedrijven hebben de voorbije jaren systematisch een te hoge gasvraag ingeschat. Op basis van die prognoses nam de Europese Commissie haar infrastructuurbeslissingen. Bovendien blijkt dat de leden van ENTSOG vervolgens 90 procent van de subsidies binnenrijven voor de aanleg van die pijpleidingen. Hoog tijd voor een hervorming dus, waar de overheid weer aan het stuur zit en maatschappelijke belangen boven privéwinsten plaatst.

EEB en CAN-E leggen hun model in de komende maanden voor aan de TYNDP-planners met de vraag om dit scenario te volgen bij het kiezen van nieuwe energieinfrastructuur. Maar ze gaan intussen ook verder met de economische en technische onderbouwing van het PAC-scenario.

Een titanenwerk, maar wel cruciaal als Europa zijn klimaatdoelstellingen wil waarmaken. 

Klimaatbeleid

Meer over Klimaatbeleid