Bond Beter Leefmilieu wordt aangesproken over plasticvervuiling tijdens carnavalsoptochten in Lanaken en Hasselt. Omdat vervuiling door plastic ons nauw aan het hart ligt, willen we hier toelichten hoe we werken aan diverse oplossingen voor dit probleem.
Bij Bond Beter Leefmilieu vinden we plasticvervuiling een belangrijk probleem dat een stevige aanpak verdient. Daarom binden we op verschillende niveaus de strijd aan met plasticvervuiling. Op Vlaams niveau pleiten we bijvoorbeeld voor een circulaire industrie, productnormering, statiegeld en een industriële klimaatstrategie. We ijveren tegelijk om preventie (het voorkomen van afval) voor te stellen in het afvalbeleid (zoals uitvoeringsplan huishoudelijk afval). Daarnaast trachten we in verschillende gemeenten, waaronder Lanaken en Hasselt, een ambitieuzer lokaal klimaatbeleid op poten te zetten via het Europese programma European Energy Award.
Onze algemene missie en werking
Bond Beter Leefmilieu verenigt en vertegenwoordigt natuur- en milieuverenigingen, bredere sociale organisaties, burgerbewegingen en bedrijven. Samen met hen en met onze overheden werken we aan haalbare en innovatieve oplossingen waarmee we onze gedurfde ambitie kunnen waarmaken: we willen de dag realiseren waarop iedereen in Vlaanderen goed en gezond leeft, zonder te wegen op de natuur, het milieu en het klimaat.
Om dat doel te verwezenlijken, focussen we onze werking op afgebakende thema’s: emissievrije mobiliteit, hernieuwbare energie, plantaardige voeding, duurzame landbouw, circulaire grondstoffen en ruimtelijke ordening. Deze concrete thema’s spelen allemaal een essentiële rol in de transitie naar een duurzame samenleving met een volledig hernieuwbare, circulaire economie.
Circulaire economie pakt vervuiling aan bij de bron
Bond Beter Leefmilieu kiest er dus voor om onder andere in te zetten op een circulaire economie en om zo vervuiling in de eerste plaats aan de bron aan te pakken. Om plastics klimaatvriendelijk te maken, heb je een shift nodig op vlak van grondstoffen (onder meer duurzame biomassa), productiemethoden (bijvoorbeeld elektrificering), gebruik (circulaire businessmodellen voor verlengde levensduur) en na het gebruik recyclage of, nog beter, hergebruik. En dat allemaal tegelijk. Een volledige systeeminnovatie dus. Bond Beter Leefmilieu pleit voor een beleidskader dat deze systeeminnovatie mogelijk maakt.
Om een echte klimaatsprong te maken, is er bovendien nood aan een klimaatpact tussen industrie en maatschappij. Dat pact moet focussen op een diepgaande transformatie, niet enkel op technologisch, maar ook op maatschappelijke vlak. Het moet duidelijke maatschappelijke behoeften invullen, en de lusten en lasten van de transitie transparant verdelen. Bond Beter Leefmilieu ijvert voor zo’n bindend maatschappelijk klimaatengagement, waarbij de overheid de geëngageerde industrie steunt in haar transformatie.
Plasticvervuiling bestrijden op verschillende fronten
Wie 'plasticvervuiling' hoort, denkt al snel aan plastic flessen, zakken en verpakkingen die achterlaten worden in een park of langs de weg. Maar ook kleinere microplastics vormen een steeds groter probleem. Die kunnen afkomstig zijn van verpakkingen, maar net zo goed van autobanden, verf, kleding, cosmetica en zelfs grasvelden van kunststof. Ons leefmilieu zit er vol mee, tot onze rivieren en de Noordzee toe. Bond Beter Leefmilieu strijdt voor regels en systemen die ook plasticvervuiling bij de bron bestrijden.
De grote lijnen van het recente Vlaamse actieplan rond kunststoffen zitten goed:
- Minder en efficiënt gebruikmaken van kunststoffen;
- Een duurzame recyclagemarkt creëren voor kunststoffen;
- Kunststofrecyclaat als volwaardige grondstof zien;
- Inzetten op kennis- en datavergaring;
- Overheden die het goede voorbeeld tonen via een circulair aankoopbeleid.
Toch pleiten we voor meer concrete actie: voor een betere monitoring met transparante en onafhankelijke cijfers, voor een verplichte minimale hoeveelheid recycled content bij verpakkingsafval en uiteraard ook voor de invoering van statiegeld. Plastic flesjes en blikjes maken tot 40% van het zwerfvuil op onze straten uit. Statiegeld zorgt ervoor dat lege plastic flesjes en blikjes geld waard zijn, en wat geld waard is, zal niemand nog zomaar weggooien. Meer informatie over statiegeld vind je in dit dossier.
Lokaal klimaatbeleid omzetten in acties
Bond Beter Leefmilieu zet ook al jaren in op het versterken van klimaatactie door lokale besturen. Zo overtuigden we in 2011 alle 44 Limburgse gemeenten om in te stappen in de Covenant of Mayors, een oproep om verder te gaan dan de minimale doelstellingen, en creëerden we een heel nieuwe dynamiek op vlak van lokaal klimaatbeleid in Vlaanderen.
In 2018 introduceerde Bond Beter Leefmilieu in Vlaanderen de European Energy Award (EEA), een Europese succesformule die al 25 jaar bestaat en die gemeenten begeleidt bij de uitvoering van een effectief klimaatplan. Zes gemeenten stapten als eerste in het EEA-begeleidingstraject: Asse, Hasselt, Lanaken, Leuven, Lommel en Zaventem.
Bijna alle Vlaamse gemeenten beschikken over een klimaatplan, voor de opmaak daarvan en voor het klimaat- en milieubeleid van de gemeenten is Bond Beter Leefmilieu niet verantwoordelijk. Maar voor lokale besturen is het vaak moeilijk om die plannen ook echt in daadkrachtige acties te vertalen. Daarom helpt Bond Beter Leefmilieu hen hierbij via EEA. Samen met een team van medewerkers in de gemeente wordt een analyse gemaakt van waar de gemeente vandaag staat, wat ze nog beter kan doen en hoe ze maximaal kan gebruikmaken van de lokale bevoegdheden om een zo ambitieus mogelijk klimaatbeschermings- en energieplan op te stellen en uit te voeren.
EEA beoordeelt deelnemende gemeenten op 79 criteria over verschillende thema’s (energie, mobiliteit, afval, ruimtelijke ordening, interne organisatie, nutsvoorzieningen, communicatie...), in functie van de bevoegdheden waarover lokale besturen beschikken en bekijkt de kwaliteit van planning, uitvoering en monitoring van het gemeentelijk klimaatbeleid. Pas wanneer gemeenten na een externe analyse door een erkende auditor een score van 50% behalen ontvangen ze een certificaat: de European Energy Award.
Internationaal zijn er al heel wat gecertificeerde steden en gemeenten: meer dan 1.500 over heel Europa. De betrokken lokale besturen behalen impactvolle resultaten: in de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen hebben gemeenten bijvoorbeeld tot 40% meer CO2 bespaard dan niet-deelnemende gemeenten, en de stijging in nieuwe hernieuwbare energie is er dubbel zo groot.
Wat zegt EEA over afval?
Het kwaliteitsmanagementinstrument EEA bevat een luik dat de gemeentelijke afvalstrategie onder de loep neemt. Een van de elementen in de EEA-criteria waarop een kandidaat-EEA-gemeente gequoteerd wordt, is het voorbeeldgedrag dat ze als lokaal bestuur stelt. Dat kan zich onder meer vertalen in duurzame evenementen, georganiseerd door de gemeente zelf of via een regelgeving voor derden die evenementen op hun grondgebied organiseren.
Zowel EEA-pilootgemeente Lanaken als Hasselt hebben zich in hun recent goedgekeurde klimaatactieplan geëngageerd om actief in te zetten op afvalpreventie. Hasselt verbindt zich ertoe om alle evenementen op hun grondgebied te verduurzamen, Lanaken spreekt zich in het bijzonder uit over het verduurzamen van de carnavalsvieringen in samenwerking met alle carnavalsverenigingen. Andere acties opgenomen in het klimaatactieplan vermelden bijvoorbeeld het organiseren van sensibiliseringscampagnes rond afvalpreventie gericht op de inwoners en een strategie om verpakkingen te hergebruiken en producten verpakkingsvrij aan te bieden.
