Foto Jonathan Chng

Vlaanderen recycleert minder plastic dan je denkt

Foto Jonathan Chng

Slechts de helft van alle plastic flessen in Vlaanderen wordt gerecycleerd. Dat is de conclusie van nieuw onderzoek van Recover, een samenwerkingsverband tussen 11 afvalintercommunales en de stad Antwerpen. Het bevestigt wat de milieubeweging al lang zegt: de cijfers van Fost Plus (die vorig jaar beweerde ruim 82% te recycleren) zijn ronduit fout. Bovendien worden van de meeste gerecycleerde flessen geen nieuwe gemaakt. Een massa kostbaar plastic gaat op die manier verloren.

Waardevol plastic gaat verloren

Slechts de helft van de plastic flessen in Vlaanderen wordt gerecycleerd. Maar minstens even erg is de vaststelling dat bijna alle ingezamelde plastic flessen en flacons niet zozeer worden gerecycleerd tot nieuwe flessen, maar worden ‘gedowncycled’ tot isolatiemateriaal, fleecetruien of plastic bakjes voor voeding. Dat betekent dat er nog steeds enorme hoeveelheden nieuw plastic nodig zijn voor de productie van nieuwe flessen. Gevolg: meer ontginning en verwerking van aardolie om plastic te produceren, en een hoge CO2-uitstoot.

Ook dat wisten we al. In april dit jaar bleek dat nog geen 5% van de ingezamelde plastic flessen in Antwerpen wordt gerecycleerd tot nieuwe flessen. Waarom? In de PMD-zak worden verschillende soorten plastic gemengd ingezameld, waardoor de kwaliteit van het gerecycleerd materiaal te laag is. Met de geplande uitbreiding van de PMD-zak naar zowat alle plastics, zal dit probleem nog erger worden.

We recycleren dus niet alleen minder dan we onszelf wijsmaken, we verliezen ook een enorme massa (kostbare) materialen. Dat strookt niet met Visie 2050 van de Vlaamse Regering, noch met de vraag van het Vlaams Parlement aan de Vlaamse Regering om materiaalkringlopen te sluiten.

Bovenal is het een economisch en ecologisch probleem, dat we wel degelijk kunnen aanpakken. Hoe? Twee cruciale maatregelen:

1: Transparante en onafhankelijke cijfers

Het is meer dan ooit duidelijk: er is nood aan objectieve en transparante cijfers. Tot dusver voer de Vlaamse overheid op het kompas van de misleidende recyclagecijfers van Fost Plus. Mede daardoor profileert Vlaanderen zich graag en vaak als een koploper in Europa, wat al lange tijd voor zelfgenoegzaamheid zorgt. Dat moet anders.

De Vlaamse Regering besliste in haar verpakkingsplan van 21 juli een nulmeting uit te voeren om de discussie over cijfers (en de interpretatie ervan) te beslechten. Die methodiek wil ze door onder meer de producenten laten valideren. Maar die hebben geen belang bij correctere cijfers.

De overheid (en dus OVAM) baseert zich best niet op zelfrapportage van Fost Plus, maar moet zelf de verantwoordelijkheid voor de meting en methodiek van de recyclagecijfers op zich nemen. Kortom: het mag niet bij deze eenmalige nulmeting blijven. Ook nadien moet de regie in handen blijven van OVAM, dat zich onafhankelijk kan opstellen ten opzichte van de producenten.

2: Verplichte minimale hoeveelheid ‘recycled content’

De Vlaamse Regering besloot in haar recente verpakkingsplan om de recyclagedoelstelling voor plastic flessen te verhogen naar 90% tegen 2022. Maar zolang die bijkomende flessen niet gerecycleerd worden tot nieuwe flessen, volstaat de doelstelling niet om de productie van nieuw plastic te doen dalen.

Daarom besloot de Regering in datzelfde verpakkingsplan dat producenten tegen 2022 25% gerecycleerd materiaal (ook wel ‘recycled content’ genoemd) moeten gebruiken in PET-verpakkingen. Tegen 2025 moet dat 50% zijn. Deze plicht is van groot belang. Toch mag ze, wat Bond Beter Leefmilieu betreft, ook naar andere plastics uitgebreid worden.

Voordelen van wetgeving over recycled content

Minimale doelstellingen recycled content in wetgeving verankeren, heeft tal van voordelen.

Ten eerste creëer je een markt voor hoogwaardig gerecycleerd materiaal. De recyclagesector weet zich zo verzekerd van een gegarandeerde afzet bij drankproducenten. Bovendien stimuleert de maatregel inzamelsystemen die hoogwaardige plastics zoals PET scheiden van laagwaardige (zoals folies).

Ten tweede stuur je een sterk signaal naar investeerders om werk te maken van nieuwe recyclage-installaties. Die hebben we nodig om ons plastic afval in eigen land te verwerken, in plaats van het te verschepen naar China of, sinds het Chinees plasticverbod, landen die het nog minder nauw nemen met sociale en ecologische standaarden voor afvalverwerking.

Ten derde maak je de recyclagesector onafhankelijker van de schommeling van de energie- en grondstofprijzen. In de huidige markt, of in het geval van vrijwillige engagementen door bedrijven om recycled content te gebruiken, wordt het aandeel recycled content voornamelijk bepaald door de prijs.

Als energie- en grondstofprijzen stijgen, is het aantrekkelijker om recyclaat te gebruiken. Als de prijzen dalen, dan kiezen producenten voor nieuw materiaal. Verplichte minimale hoeveelheden recycled content temperen de impact van internationale marktbewegingen waar we in Vlaanderen, België en zelfs Europa geen vat op hebben, en zorgen voor een gelijk speelveld voor producenten.

Nog één kink in de kabel

De Vlaamse Regering had deze zomer het goede voornemen om de recycled content in flessen op te trekken naar 50% tegen 2025 (zie hierboven), maar is daar eigenlijk niet bevoegd voor. Het is de federale overheid die bevoegd is voor productbeleid (en dus recycled content in verpakkingen).

Waarom vinden we dit voorstel dan terug in het verpakkingsplan? In ruil voor het torpederen van het statiegeld op flessen en blikjes, kwam de industrie zelf met een plan op de proppen, dat vervolgens gretig door de regering werd overgenomen.

De doelstelling van 50% recycled content in drankflessen tegen 2025 is een van de maatregelen in dat plan. Het klinkt goed. Elders in Europa hebben we tot dusver weinig voorstellen gezien die mikken op hogere percentages. Toch ligt ook hier de lat van de industrie enkele verdiepingen lager dan wat met een statiegeldsysteem mogelijk is.

In een statiegeldsysteem worden zo goed als alle flessen rechtstreeks hergebruikt voor nieuwe flessen. Meer nog, producenten die op zoek zijn naar kwaliteitsvol gerecycleerd PET, kloppen daarvoor aan bij landen met statiegeld.

Reageert minister Marghem?

Voor een coherent beleid circulaire economie moeten de federale overheid en de gewesten nauw samenwerken. Hoge inzamel- en recyclagedoelstellingen moeten samengaan met hoge doelstellingen rond recycled content, standaardisering en vereenvoudiging van verpakkingen, preventie en een overgang naar herbruikbare verpakkingen.

De Vlaamse Regering moet federaal minister Marghem nu aanzetten om op Belgisch (en Europees) vlak snel werk te maken van robuuste en hoge doelstellingen rond recycled content. Als niet snel maatregelen volgen, dan blijft het verpakkingsplan van deze Regering dode letter. Of hoopt deze regering dan toch op een volgende Superregering, zoals we deze zomer schreven?

Plastics Statiegeld

Meer over Plastics, Statiegeld