Foto CC Matthias Zomer

Van zoogkoe naar graslandpremie

Foto CC Matthias Zomer

De hervorming van de zoogkoeienpremie is sinds het Vlaamse regeerakkoord op het bord van minister Crevits beland. Een goed alternatief en een overgangsperiode is nodig om de sector zonder grote schokken te laten overschakelen op een duurzaam alternatief. Hoe kan dat eruitzien? Welke pistes zijn er? Tot nu toe bleef het helaas oorverdovend stil. Het steunen van een graslandpremie kan deze stilte doorbreken. 

Steun per koe

Enkele decennia terug bestond het Europese landbouwbeleid uit gekoppelde steun. Per geproduceerde liter melk, kilo graan of varken kreeg de landbouwer een premie. Daardoor werd ongebreideld geproduceerd met de gekende melkplassen en boterbergen tot gevolg. Om dat probleem aan te pakken, veranderde Europa in de jaren 90 het geweer van schouder. De steun werd ontkoppeld en verdeeld per hectare bewerkte grond, de ‘betalingsrechten’ per hectare. 

De gekoppelde steun bestaat dan ook zo goed als niet meer, op enkele uitzonderingen na. In Vlaanderen heet deze uitzondering de ‘zoogkoeien- en slachtkalverpremie’, goed voor zo’n slordige 24 miljoen euro per jaar. Een absurde anomalie: die premie duwt de landbouwer in de richting van meerproductie, terwijl er al een overaanbod op de binnenlandse markt is voor rundvlees. Dat geeft lage prijzen, waardoor de landbouwer erg afhankelijk wordt van... de gekoppelde steun. Een perverse vicieuze cirkel, want landbouwers die intensief en grondloos produceren en dus niet bijdragen aan duurzaamheidsdoelstellingen, hebben evenveel voordeel als landbouwers die wel over voldoende grond beschikken.  

Verleden toont hoe het niet moet

Gelukkig verplicht Europa nu het uitfaseren van deze gekoppelde steun. Een andersteunmechanisme moet duurzaamheid expliciet als uitgangspunt hebben. Aan welke pistes de minister momenteel denkt, is koffiedik kijken. 

Het verleden toont in ieder geval hoe het niet moet. In 2012 werd de slachtkalverpremie al eens afgeschaft. Toen werd de afgeschafte steun één op één overgeheveld naar de betalingsrechten per hectare. Industriële, grondloze bedrijven met veel dieren maar weinig grond ontvingen zo astronomisch hoge betalingsrechten per hectare. Allesbehalve duurzaam dus, en bovendien werd de slachtkalverpremie enkele jaren later gewoon weer ingevoerd. Pure zelfbediening die duurzaamheid op alle vlakken ondermijnt. 

Duurzame toekomst

Gelukkig verankert de Europese Farm2Fork-strategie het principe dat gekoppelde steun enkel nog mag binnen een stringent duurzaamheidskader. Een Vlaams alternatief zal door de Europese Commissie terecht aan een strenge beoordelingen worden onderworpen. 

Hoe zorgen we ervoor dat de zoogkoeienpremie een echte duurzaamheidsincentive geeft aan de sector? Laten we kijken welke bijdrage ze nu al levert. Rundvee past op beperkte schaal in een circulair landbouwsysteem. Koeien verwerken oneetbare reststromen uit de voedingsindustrie en dankzij de rundveeteelt wordt waardevol grasland in stand gehouden, goed voor koolstofopslag en biodiversiteit. 

Een graslandpremie is bijgevolg een echt duurzaam alternatief. Deze kan worden verhoogd naarmate verder ingezet wordt op duurzaam beheer. Zoals een optimale rundveebezetting voor koolstofopslag (maximaal 2 runderen per hectare), de leeftijd van het grasland, kruidenrijkdom of de aanwezigheid van bomen. 

Overschakelen zonder schokken

De overgang naar zo’n premie loopt best gefaseerd. Zo kan de sector zonder schokken overschakelen. Door tijdens deze transitieperiode ook een plan uit te werken voor rundveehouders die pensioengerechtigd zijn, kan de rundveestapel worden afgebouwd tot het juiste evenwicht met het beschikbare grasland. Zo zal de broeikasgasuitstoot van de sector dalen en wordt het chronische overaanbod, veroorzaakt door de huidige zoogkoeienpremie, aangepakt. 

Betere prijzen voor de boer, een beter milieu en een mooier landschap. Een graduele maar grondige hervorming is in het belang van iedereen. 

Landbouw

Meer over Landbouw