Deze richtlijn eist een transformatieplan van de industrie dat tegelijkertijd klimaatneutraliteit én de reductie van andere emissies in acht neemt. Goed voor klimaat en milieu dus.
Driewerf hoera! De Richtlijn industriële emissies is gestemd in het Europese Parlement. Een keer hoera voor het klimaat, een keer voor onze gezondheid en nog eens voor het milieu. “Het is onze erfenis voor een schonere toekomst, waarbij we tegen 2050 tot 40% van de verontreinigende stoffen terugdringen”, zegt Eurocommissaris voor Milieu Virginijus Sinkevičius. Vooral voor dichtbevolkte regio’s als Vlaanderen, waar de milieudruk extra hoog ligt, is deze maatregel een goeie zaak.
De politieke wind leek deze maatregel nochtans tegen te zitten. Het boerenprotest en de forse hetze rond de natuurherstelwet zetten de voorbije weken de beuk in onze natuur- en milieuwetgeving. Maar gelukkig is één van de belangrijkste maatregelen voor klimaat, milieu en gezondheid er dinsdag 12 maart 2024 toch met een nipte meerderheid doorgekomen. De Europese Commissie presenteerde op 5 april 2022 een voorstel om de richtlijn uit 2010 te herzien. De lidstaten namen in maart 2023 positie in. En nu klopte het Parlement het wetgevende proces dus finaal af.
In Vlaanderen vallen zo’n 2000 installaties onder de richtlijn, wat heel wat milieuvergunningen zijn om in de gaten te houden. Een goede zaak: de uitstoot van giftige stoffen, CO2 en stikstof moet zo veel mogelijk beperkt worden in een kleine, drukke regio als de onze. In weerwil van wat soms beweerd wordt, is Vlaanderens hoge bevolkingsdichtheid een argument om milieu- en gezondheidsregels extra nauwkeurig toe te passen, en niet andersom. Elke omgevingsvervuiling of verspilling van ruimte komt ons extra duur te staan.
De blikvangers
Waarom is de wetgeving zo belangrijk en wat zijn de nieuwigheden ten opzichte 2010? Hier een aantal blikvangers. In de eerste plaats verplicht ze industriële installaties om naar de strengst haalbare emissiegrenzen toe te werken. In het verleden konden bedrijven onderhandelen om de emissiegrenzen te versoepelen (bv. voor stikstof), ook al zijn ze technisch in staat een verlaging te realiseren; met de nieuwe wetgeving is de strengste beoordeling verplicht, tenzij dit uitdrukkelijk onmogelijk geacht wordt. Het is wel zonde van de lange overgangstermijnen waarbinnen bedrijven die verbetering moeten realiseren.
Een tweede nieuwigheid is dat de richtlijn niet alleen strenger is, maar ook op meer industrieën van toepassing wordt — denk aan mijnbouwsites en grote batterijfabrieken, die in de transitie zonder twijfel een grote rol zullen spelen. Daarnaast is het vooral de bedoeling om de regels aan te scherpen om zo gezondheids- en milieuvoordelen voor burgers op te leveren. Zo komen er geleidelijk aan doelstellingen voor afval, energie-efficiëntie, efficiënt gebruik van grondstoffen om zo die impact verder te beperken.
De Commissie zal in 2026 evalueren of veehouderijen met meer dan 350 dieren moeten worden opgenomen. Vandaag is dit enkel het geval voor varkens- en pluimveebedrijven. Dit betekent dat deze sector nu onder dezelfde wetgeving vallen als de industriële installaties. Biologische kweek, ongeacht de schaal of aantal dieren, is hiervan uitgesloten.
Tenslotte krijgen mensen als jij en ik via een nieuw EU-portaal voor industriële emissies toegang tot EU-vergunningen en lokale vervuilende activiteiten: meer transparantie en inspraak met betrekking tot vergunningen is een goede zaak.
Er wordt ook ingezet op sancties: indien bedrijven zich niet aan de wetgeving houden, kunnen ze boetes opgelegd krijgen van ten minste 3% van de jaarlijkse EU-omzet van de exploitant. Tot heden waren boetes niet voorzien in de wetgeving. Ook burgers van de EU zelf krijgen het recht om compensatie te eisen voor gezondheidsschade.
Hoe vergaat het Vlaanderen?
De discussie over klimaat, natuur & milieu is alive and kicking in Vlaanderen. Geen wonder, gezien de aankomende verkiezingen. Het is bon ton een vermeende tegenstelling tussen natuur en klimaat uit te spelen om, uiteindelijk, op geen van beide assen te hoeven werken. Maar de Richtlijn Industriële Emissies biedt net een holistisch kaderwerk om binnen al deze grenzen te blijven.
Natuurlijk zijn er trade-offs: de ene maatregel veroorzaakt misschien elders schade — zo hebben batterijen nood aan grondstoffendelving en stoot verbranding met waterstof meer stikstof uit. Maar de kracht van zo’n Europese richtlijn is dat het op al deze componenten tegelijk werkt. Ze vragen een transformatieplan van de industriële bedrijven dat tegelijkertijd klimaatneutraliteit én de reductie van andere emissies in acht neemt. Deze worden voorgelegd aan het nog op te richten Innovatiecentrum voor Industriële Transformatie en Emissies (INCITE). Dat zou kunnen helpen om de beste technologieën te kiezen die goed zijn voor zowel klimaat als natuur. De elektrificatie van verbrandingsprocessen is hier het schoolvoorbeeld van: minder CO2 is goed voor het klimaat en tegelijkertijd is minder stikstof goed voor het milieu. Deze holistische kijk op het ecosysteem, geen zinloos hokjesdenken, toont de weg vooruit.
