De toekomst moet en zal gifvrij zijn. Dat betekent dat we vandaag volop dienen in te zetten op de ontwikkeling van alternatieven. BBL zet daarom in haar rapport een aantal goede voorbeelden in de kijker.
Op 23 en 24 april organiseerde België een Europees evenement over de toekomst van de chemie: “Tomorrow's Chemicals Policy: Perspectives and Challenges”. Door ons voorzitterschap van de Europese Raad, heeft België een unieke kans om het debat rond toxische stoffen vorm te geven en de cruciale chemiewetgeving REACH in de kijker te zetten. De volgende Europese Commissie zal immers vol aan de bak moeten, wil het de beloften uit haar Chemische Strategie voor Duurzaamheid nakomen. BBL goot haar belangrijkste aanbevelingen in een rapport: “Groene chemie: van de nood een deugd maken”.
Het aandeel gevaarlijke chemische stoffen op de markt is vandaag zeer hoog: ongeveer twee derde van alle chemicaliën zijn gevaarlijk. Per 350 miljoen ton verhandelde stoffen, komen 250 miljoen ton gevaarlijke stoffen in de omloop. Deze gang van zaken is de afgelopen tien jaar onveranderd gebleven. De Europese chemiefederatie CEFIC erkende in december 2023 dat maar liefst twaalfduizend chemicaliën, aanwezig in 74% van de consumenten- of professionele producten, eigenschappen hebben die ernstige gezondheids- of milieuproblemen kunnen veroorzaken.
De productie van chemicaliën is sinds 1950 vervijftigvoudigd en zal naar verwachting tegen 2050 nog eens verdrievoudigen. Wetenschappers van het Stockholm Resilience Centre stelden vast dat de chemische verontreiniging een planetair plafond heeft doorbroken. Wetenschappers en overheden kunnen het tempo waarin de industrie nieuwe chemische stoffen produceert en in het milieu brengt, gewoonweg niet meer volgen.
Deze chemische stortvloed heeft een stevig prijskaartje. Een voorbeeld: bij een verderzetting van huidige PFAS-vervuiling — elk jaar komt 4,4 miljoen ton PFAS in het milieu — lopen de gezondheidskosten daarvan in Europa op tot wel 84 miljard euro per jaar. Maar PFAS is maar een topje van de ijsberg: het aantal chemische stoffen die gevaarlijk zijn voor de gezondheid neemt nog toe. De Europese Commissie begon de afgelopen jaren stilaan actie te ondernemen en verstrengt regelmatig de wettelijke kaders, onder meer via haar “zero-pollution ambition for a toxic-free environment” (2019), de “Green Oath to not do harm” (2019) en de Chemische Strategie voor Duurzaamheid (2020). Maar het is too little, too late.
Goede voorbeelden gezocht voor gifvrije & voorspoedige toekomst
De toekomst moet en zal gifvrij zijn. Dat betekent dat we vandaag volop dienen in te zetten op de ontwikkeling van alternatieven. BBL zet daarom in haar rapport een aantal goede voorbeelden in de kijker. Dat gaat van ontwikkeling op laboschaal van nieuwe alternatieven voor bisfenol, tot het produceren van chemische stoffen op basis van biomassa. Nieuwe gezonde alternatieven komen steeds meer op, maar de uitdaging bestaat erin om ze het komend decennium op te schalen en er de maatschappelijke norm van te maken.
Daar kan het federale beleid een handje bij helpen door haar productbeleid als hefboom te gebruiken: gevaarlijke stoffen verbieden, groepsrestricties voorstellen en een programma opstarten om bedrijven of projecten te ondersteunen in hun zoektocht naar substitutie van hun gevaarlijke stoffen. Vlaanderen moet dan weer verder gaan met de uitrol van haar PFAS-actieplan en de visie zorgwekkende stoffen op punt zetten.
Beleidsaanbevelingen voor duurzame chemie
Een grote belofte van de huidige Europese Commissie was om de bestaande REACH-wetgeving (Registratie, Evaluatie, Autorisatie en beperking van CHemische stoffen) te herzien. Het doel? Veiligheid van mens en milieu te waarborgen door het reguleren van chemische stoffen die in de EU worden geproduceerd of geïmporteerd. Dit is jammer genoeg niet gebeurd en dus wacht er een grote taak voor de beleidsmakers die volgende legislatuur aantreden.
Bond Beter Leefmilieu schuift een aantal speerpunten naar voren om dit beleid verder vorm te geven. We vragen dat België deze standpunten steunt in kader van de standpuntbepaling bij de Europese Raad en chemie op te nemen in de Europese Strategische agenda voor de periode 2024-2029.
