De winst van vastgoedontwikkelaars kan niet opwegen tegen het collectieve belang om de volledige kuststrook te beschermen tegen stormen en de stijgende zeespiegel.
De Zeeparkduinen zijn een waardevol duingebied in De Panne. Voorheen lag hier de camping Zeepark en zouden er vakantiewoningen komen, maar nu besliste minister Demir dat de duinen teruggegeven worden aan de natuur. Dat is heel goed nieuws, want het is een biologisch belangrijk duingebied dat ook kan zorgen voor een natuurlijke bescherming tegen de zeespiegelstijging. En het is een prima voorbeeld van hoe de hoge vastgoeddruk aan de kust afgewend kan worden.
Herbestemmen naar natuur
Camping Zeepark sloot in 2016 de deuren. Omdat het gebied op het gewestplan is aangeduid als recreatiezone, lagen er al plannen op tafel voor 250 vakantieverblijven en een hotel. Tegen die plannen kwam veel protest, want dit soort duinen zijn niet alleen voor de natuur belangrijk, ze bieden ook een extra verdediging tegen de stijgende zeespiegel. Minister Demir besliste daarom om het gebied te herbestemmen naar natuurgebied. Daarvoor wordt een ruimtelijk uitvoeringsplan opgemaakt.
De Zeeparkduinen zijn een zeldzaam voorbeeld van zeereepduinen aan de Vlaamse kust. Een zeereep is de eerste duinengordel die zich op het strand vormt, als overgang naar de achterliggende duinen en de polders in het binnenland. In natuurlijke omstandigheden nemen de zee en de wind zand mee en herverdelen dat over het strand en de duinen. In de zomer groeien die zeereepduinen aan, in de winter is er meer erosie. Door het voortdurende proces van opbouwen en afkalven bewegen deze duinen als het ware, daarom worden dit ook wandelende duinen genoemd.
Dat natuurlijk proces kan alleen werken als het zand ook richting land kan bewegen en nieuwe duinen kan vormen. Met nieuwe bebouwing zou dat onmogelijk zijn, maar door dit biologisch proces zijn gang te laten gaan, ontstaat op het strand een natuurlijke barrière tegen stormen, die meegroeit met de stijgende zeespiegel. Dat is precies wat er de afgelopen jaren gebeurde in de Zeeparkduinen. Sinds de sluiting van de camping heeft de natuur het overgenomen. Het zand stuift opnieuw op en de zeereepduinen groeien opnieuw aan. Met een volledige ontharding van dit gebied zal dit natuurlijk proces nog versterkt worden.
Biologisch waardevol
De Zeeparkduinen zijn een schaars voorbeeld aan onze kust van een intacte overgang van strand over zeereep naar de achterliggende Houtsaegerduinen. Deze natuurlijke overgangen zijn van groot belang voor zeldzame flora en fauna. Zo zijn de Zeeparkduinen een overzomerings- als een overwinteringsgebied voor de Rugstreeppad. Het is omzeggens de enige doorsteekplaats voor verspreiding van juvenielen uit de populaties in de Houtsaegerduinen. De zonnige open zandplekken zijn dan weer een biotoop voor de zeldzame Heivlinder, die nagenoeg uit ons land is verdwenen.
Enorme druk van vastgoed aan de kust
De aankomende bescherming van de Zeeparkduinen is ook om een andere reden van belang. Het toont aan hoe de hoge druk van vastgoedontwikkelingen aan de kust afgewend kan worden. Lokaal zal die bescherming ervoor zorgen dat er geen aaneengesloten bouwlint ontstaat tussen De Panne en Koksijde. De Zeeparkduinen worden een aantrekkelijke open ruimte tussen de vele appartementsgebouwen. Een aangename adempauze.
Ook op grotere schaal is dit een belangrijk precedent. Aan het begin van de twintigste eeuw hadden we aan de kust nog zo'n 6000 ha duinen. Een eeuw later is daar minder dan de helft van overgebleven. Dankzij het duinendecreet uit de jaren ‘90 werden de meest waardevolle duinrestanten beschermd. Maar de druk om nieuwe toeristische accommodatie, appartementen en tweede verblijven te bouwen blijft enorm. Van een nieuw golfterrein in Knokke, over extra hoogbouw op de oosteroever van Oostende tot een nieuwe jachthaven met 1.000 appartementen in Nieuwpoort.
Omdat met de ‘Atlantikwall’ — de betonnen muur van hoogbouw langs de dijken — de kustzone zelf zo goed als volgebouwd is, wordt meer en meer in tweede lijn gebouwd, in de polders. Dat gaat samen met fenomenen zoals verpaarding en vertuining, waardoor de grondprijzen omhoog schieten en stilaan onbetaalbaar worden voor landbouw of natuur.
Daarbij is er een groot gebrek aan een overkoepelende ruimtelijke planning voor de hele kustzone. Nochtans is de Belgische kust slechts 65 kilometer lang. Maar de tien kustgemeenten voeren allemaal hun eigen beleid, zonder samenwerking. Door de klimaatverandering wordt die samenwerking een noodzaak. De winst van vastgoedontwikkelingen in de afzonderlijke gemeenten zal — zeker op termijn — niet langer opwegen tegen het collectieve belang om de volledige kuststrook te beschermen tegen stormen en de stijgende zeespiegel.
Ook daarom is de bescherming van de Zeeparkduinen een belangrijk precedent. Het toont aan hoe we kunnen investeren in een natuurlijke kustverdediging, met de creatie van nieuwe duinen. Door het ‘duin voor dijk’-principe meer algemeen toe te passen, moet het strand niet langer jaarlijks opgespoten en vlak gelegd worden, maar zorgt natuurlijke vegetatie ervoor dat zand wordt vastgehouden in nieuwe duinen. Zo wordt de kust weerbaarder tegen stormen en de stijgende zeespiegel. Laat de natuur het werk doen, zelfs aan de volgebouwde Belgische kust.
