Europa heeft het moeilijk om los te komen van haar gasverslaving. De Europese Investeringsbank keurde een lening van 1,5 miljard euro goed voor het TAP-project, dat Azerbeidzjaans gas moet transporteren naar de EU. Tegelijk wil het Industriecomité van het Europees Parlement 53 zogenaamde Projects of Common Interest (vaak fossiele projecten) laten financieren. Ook Vlaamse politici moeten dringend wakker schieten en vermijden dat onze regio de komende decennia vast blijft zitten in een fossiel energiemodel.
Miljarden voor fossiele investeringsprojecten
De nieuwe lening van de Europese Investeringsbank (EIB) voor het TAP-project brengt de totale hoeveelheid publiek geld voor de Zuidelijke Gascorridor op een duizelingwekkend bedrag van 5,25 miljard euro. En het einde is nog niet in zicht. De EIB overweegt nog meer leningen aan Azerische en Turkse bedrijven en ook de Europese Investerings- en ontwikkelingsbank bekijkt of ze geld opzij kan zetten voor het project.
De EIB argumenteert dat de nieuwe gaspijpleiding nodig is door de dalende Europese productie en dat ze Oost-Europa minder afhankelijk maakt van steenkool en Russisch gas. Maar klopt dat wel? Gazprom suggereerde al dat ook zij gerust gas kunnen leveren via TAP. Het Azerische gasveld zou bovendien helemaal niet zo productief zijn als de overheid beweert. Het regent dan ook kritiek op deze investeringsbeslissing. Er is geen enkele inschatting gemaakt van de klimaatimpact van dit project, terwijl gaswinning door methaanlekken ongeveer evenveel broeikasgassen de lucht in kan pompen als energieproductie uit steenkool. Met deze investeringen versterkt Europa bovendien ondemocratische regimes in Azerbeidzjan, Rusland en Turkije.
En da’s niet alles, want op 21 februari stemt het Industriecomité van het Europees Parlement (ITRE) over de financiering van 53 Projects of Common Interest (PCI), de grote energie-infrastructuurprojecten van de EU. Op die lijst staan heel wat fossiele projecten. De Europese Commissie nam TAP ook op als een van haar PCI’s, dat zo een tweede keer langs de kassa zou passeren. Daarnaast staan ook de Belgische conversieplannen van laagcalorisch naar hoogcalorisch gas op de lijst. Nog zo’n investeringsproject dat hersenloos de fossiele logica volgt.
Europees Parlement laat haar tanden zien
Gelukkig lijkt het Europees Parlement haar rol als waakhond goed op te nemen. Op 23 januari legden de parlementsleden de Commissie op de rooster: er is te veel onduidelijkheid hoe de projecten op de lijst kwamen en waarom er zoveel geld naar fossiele oplossingen gaat. De onvrede is zelfs zó groot dat het volgende week woensdag tot een stemming zal komen in het Industriecomité (ITRE). Zeker zeven parlementsleden uit het comité zullen bezwaar indienen. En dan mag de Europese Commissie haar huiswerk opnieuw doen.
Ook aan de EIB laat het Parlement haar tanden zien. Op 8 februari werd in Straatsburg, tijdens een bespreking van het jaarrapport van de bank, het vuur aan de schenen gelegd van EIB-topman Werner Hoyer. Socialisten en groenen klaagden aan dat EIB claimt leider te zijn om het Parijs-akkoord te implementeren, maar dat ze tegelijkertijd miljarden aan fossiele projecten financiert om de energiezekerheid te garanderen. Dat argument is onzin volgens Nederlands Europarlementslid Bas Eickhout. De huidige import van gas naar de EU is 300 miljard m2. De infrastructuur die er nu al ligt, kan al 600 miljard m2 aan, en met de geplande gasinfrastructuur zou die capaciteit verhogen tot 1000 miljard m2. Dat zou de EU voor decennia vastzetten op het spoor van gas, terwijl het Parijsakkoord zegt dat we er net vanaf moeten. Het antwoord van Hoyer was dat van een boekhouder: "Ik kan geen einde van fossiel beloven, want de lidstaten zijn onze eigenaren en zij willen het niet."
Vlaamse beleidsmakers mee aan het stuur
Lieve Wierinck (Open VLD) en Kathleen Van Brempt zitten in het ITRE-comité van het Europees Parlement. De zes leden van de liberale fractie, waaronder Wierinck, willen de Commissie nieuw huiswerk geven over de PCI-lijst. Kathleen Van Brempt was de voorbije weken ook al heel kritisch voor de gasinvesteringen.
Johan Van Overtveldt (N-VA) heeft als Belgisch minister van Financiën een zitje in de Board of Governors van de EIB. Hij bepaalt mee het algemene beleid van de bank. Zijn partijgenoot Marc Descheemaeker zit namens België in de 28-koppige Raad van Bestuur. Hij beslist mee over de toekenning van de leningen. Maar wat is de positie van de Belgische overheid? Een ophefmakend artikel in De Morgen eind vorig jaar voorspelt niet veel goeds: de Europese lobbywaakhond Corporate European Observatory beschuldigde Fluxys van ‘kaviaardiplomatie’ voor het regime in Azerbeidzjan. Fluxys bezit 19% van de aandelen in de structuur achter de trans-Adriatische pijplijn. In 2015 organiseerden ze een lobby-evenement op Hertoginnendal met meer dan 120 diplomaten, Europese functionarissen, Belgische politici en Azerbeidzjaanse vips. Minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders was toen aanwezig. Het lijkt dus weinig waarschijnlijk dat België moeilijk gedaan heeft binnen de EIB toen de miljardenlening goedgekeurd werd.
De Europese Investeringsbank en het Industrieel Comité van het Europees Parlement mogen dan wel abstracte ver-van-mijn-bed vergaderclubs lijken, maar vergis je niet: Vlaamse verkozenen hebben hier een stem en ze moeten die goed gebruiken. Het is aan ieder van ons om hen hierop aan te spreken. Het gaat tenslotte ook om ons belastinggeld.
Lessen in consequentie
De conclusie van Bond Beter Leefmilieu is helder: nieuwe grootschalige infrastructuur die ons voor decennia vastklikt in een fossiel energiemodel kunnen niet meer. Het is tijd dat de EU haar engagementen in het Parijsakkoord consequent doortrekt naar alle investeringen. En de omslag maken kán: zo besliste de Wereldbank eind vorig jaar nog om geen extractie van fossiele brandstoffen meer te financieren.
Gelukkig is er binnenkort een mooie kans om de EIB-tanker van koers te doen veranderen, want de criteria van het energieleningsbeleid uit 2013 zijn dit jaar aan herziening toe. Minister Van Overtveldt: uw taak om te pleiten voor strenge voorwaarden en te zorgen dat nieuwe fossiele infrastructuur volledig uitgesloten is van EIB-financiering.
Meer info:
> Bekijk het filmpje van NGO Counter Balance: “Dit is geen pijp”
> Verslag debat Europees Parlement over EIB jaarverslag
> Europees Parlement not amused over PCI lijst
