Met de huidige graafwerken en grondtransporten voor Oosterweel dreigt de zware verontreiniging van lokale grond en grondwater met persistente, toxische en bio-accumulatieve chemische stoffen nog verder verspreid te worden. De milieubeweging vraagt een duurzame oplossing voor het al lang aanslepende milieuprobleem van PFAS.
Wat is het probleem?
Concreet gaat het om PFAS (poly- en perfluoralkylstoffen), zwaar vervuilende en giftige chemische stoffen die voortkomen uit het fluorideringsproces. Dat gebeurt al sinds de jaren 70 in de fabriek van 3M in Zwijndrecht.
PFAS worden door de mens gemaakt en komen niet van nature in het milieu voor. Ze worden onder meer voor anti-aanbaklagen bij bepaalde pannen gebruikt, gezien hun waterafstotende, vetafstotende kwaliteiten, maar vooral ook omdat ze quasi onverwoestbaar zijn. Ze worden daarom ook wel de “forever chemicals” genoemd, simpelweg omdat ze niet vergaan. Als ze in het lichaam van mens en dier belanden, blijven veel van deze stoffen er ook heel lang zitten, met allerlei negatieve gevolgen voor de gezondheid.
3M kreeg de toestemming van de vergunningverlenende overheid om deze toxische stoffen te lozen in de Schelde. De gebruikte lozingsnormen zijn zelfs niet gebaseerd op de werkelijke milieu-impact, maar op de “hoogst-gemeten concentratie na zuivering”. Een vergunning op losse schroeven, geschreven op maat van 3M dus. Ook worden er via regen- en grondwater voortdurend PFAS vrijgegeven vanop het terrein van 3M. Door deze nalatige vergunningverlener en door het onderschatten van de PFAS-problematiek, kon dit chemisch goedje zich tot ver in en voorbij de Schelde verspreiden. Met ingrijpende gevolgen voor de natuur. Ook de gronden in het Natura 2000-gebied Blokkersdijk blijken zwaar vervuild. In diezelfde omgeving ligt ook het tracé van de geplande Oosterweel Scheldekruising, waarvoor midden in een zwaar vervuild gebied een tunnelmond voorzien is.
Intussen zijn de graafwerken voor Oosterweel door bouwheer Lantis gestart op Linkeroever. Deze gronden mogen absoluut niet zomaar worden afgevoerd. De lokale meetwaarden overstijgen drie tot honderd maal de Nederlandse grenswaarden voor veilig toe te passen grond. Gronden die eigenlijk gesaneerd moeten worden, zullen “bouwkundig vrij” worden gebruikt, mogelijk zelfs buiten Antwerpen verplaatst en gedumpt. De meest extreem vervuilde grond zou in taluds en geluidsbermen op Linkeroever terechtkomen. Gewoon in plastic verpakt en met een te dunne bedekkingslaag, met ernstige kans op scheuren en lekken tot gevolg, met andere woorden een bovengronds stort vol risico. Deze manier van opslag is sowieso niet duurzaam in de tijd.
De oplossingen: onmiddellijke stopzetting
De milieubeweging eist een onmiddellijke stopzetting van de grondverplaatsingen. Nadien moet een structurele en duurzame oplossing uitgewerkt worden voor de PFAS in samenwerking met de milieubeweging, met harde garanties voor leefmilieu en volksgezondheid.
Woensdag stelde minister Demir dat de herziening van het beschrijvend bodemonderzoek van de 3M-site in uitvoering is. Dat is een belangrijke eerste stap, maar de PFAS moet in een veel groter plaatje bekeken worden. Hoe voorkomen we dat de PFAS zich verder verspreiden en hoe gaan we om met de productie van deze en gelijkaardige nog te produceren chemische stoffen in de toekomst?
Daarnaast is het nog de vraag wie hiervoor verantwoordelijk is. Kneep de vergunningverlenende overheid een oogje dicht voor de lozingsnormen van 3M? Verzaakte men aan het voorzorgsprincipe en negeerde men de potentiële milieu- en gezondheidsimpact die de PFAS met zich konden meebrengen? Gaat de vervuiler instaan voor de (sanerings)kosten en maatschappelijke schade?
