De reeds lang aangekondigde bouwshift blijft noodzakelijk, net zoals inzetten op reconversie van verouderde bebouwing, om zo nieuwbouw in open ruimte overbodig te maken.
Ontharden is een blijver. Talrijke initiatieven zoals het Kampioenschap Tegelwippen, projectoproepen en subsidies ondersteunen het enthousiasme om beton uit te breken, groen aan te planten en water opnieuw te laten infiltreren in de grond. De nieuwe onthardingstrend helpt om de gevolgen van het opwarmende klimaat op te vangen. Toch wordt er anderzijds ook nog steeds veel nieuwe oppervlakte verhard, waardoor het nettoresultaat erg beperkt is. Daarom onderzocht het Departement Omgeving hoe het onthardingsbeleid een tandje hoger kan schakelen en nieuwe verharding een tandje lager.
Stenen eruit, groen erin
Het onderzoek naar instrumenten voor ontharding werd vorig jaar uitgevoerd in opdracht van het Departement Omgeving. Dat onderzoek biedt een overzicht van de talrijke initiatieven en pilootprojecten rond ontharden. Die initiatieven komen zowel vanuit de Vlaamse overheid, van lokale besturen, burgerverenigingen of van nieuwe vzw’s zoals Breekijzer. Overal in Vlaanderen wordt er wel ergens onthard! Dat is bemoedigend nieuws: de trend is gezet en valt niet meer te keren.
Draai de kraan dicht
Het onderzoek toont jammer genoeg ook aan dat nog steeds meer grond verhardt, dan er bestaande verharding verdwijnt. Om nettoresultaten te boeken moet dus minder kwistig omgesprongen met nieuwe verharding. De reeds lang aangekondigde bouwshift blijft noodzakelijk, net zoals inzetten op reconversie van verouderde bebouwing, om zo nieuwbouw in open ruimte overbodig te maken.
Sleutelmomenten
Het onderzoek geeft ook aan dat het slim is om de focus te leggen op sleutelmomenten: een weg die heraangelegd wordt, een bouwproject dat start, de verkoop van een grond,... Als daarbij in de vergunning of de verkoopovereenkomst maatregelen worden voorzien om nieuwe verharding te minimaliseren en in te zetten op ontharding, kan ontharding een standaardpraktijk worden en aldus een versnelling hoger schakelen. Zo kan een onthardingstoets worden voorzien bij een vergunningsaanvraag of kan via een zogenaamde ‘stedenbouwkundige last’ budget gevonden worden om effectief te ontharden.
Koppelkansen met ander beleid
Ook is het verstandig om naar doelstellingen van ander beleid te kijken. Want ontharding zorgt ook voor een meerwaarde voor het waterbeleid, het mobiliteitsbeleid of het bodembeleid. Als onthardingsdoelstellingen ook mee worden genomen in een gemeentelijk hemelwaterplan, een circulatieplan of een bodemsaneringsproject, sla je twee of drie vliegen in één klap.
Stimulerend beleid
Stimuleren en ondersteunen van ontharden blijft noodzakelijk om netto vooruitgang te boeken. De recente afschaffing van de vergunningsplicht voor ontharden is een goede eerste stap. Naast de administratieve rompslomp zijn er ook financiële drempels. Denk aan de investeringskosten voor het uitbreken zelf, de kosten voor afvoer en verwerking van materialen of het groenbeheer achteraf.
Een onthardingsfonds kan hier een antwoord bieden, om zo stappen te zetten van een projectmatige subsidiëring naar een meer structurele financiering. Zo’n fonds kan gespijsd worden door een infiltratiebonus. Belangrijk is ook om in een hemelwaterplan of een bestek voor de heraanleg van een weg, niet alleen de kosten, maar ook de opbrengsten van ontharding te verrekenen: minder droogteproblemen door waterinfiltratie, meer groen in de buurt, een aangename leefomgeving,... Dat levert veel op.
Maatschappelijk vraagvlak
Om ontharding hoger op de beleidsagenda’s te krijgen, moeten burgers, verenigingen, bedrijven, scholen allemaal samen vragen naar ontharding. Daarom spreekt het onderzoek niet van maatschappelijk draagvlak, maar van ‘vraagvlak’. De groep van mensen die al overtuigd zijn, groeit. Nu is het kwestie om ook de nog niet overtuigden in het verhaal te betrekken. Dat kan door goede voorbeelden te tonen, de vele voordelen in de kijker te zetten of gemeenten en burgers te ontzorgen bij ontharding.
